Pierwsze dni w przedszkolu lub szkole są dla większości dzieci pełne emocji – zarówno ekscytacji, jak i niepokoju. Dla dziecka w spektrum autyzmu ten czas jest jednak wyjątkowo trudny. Nowa przestrzeń, nowe osoby, nowe zasady – to wszystko może wywołać ogromne napięcie, trudne emocje, a nawet kryzysy sensoryczne.
📊 Według danych z raportu National Autistic Society (2022), aż 63% dzieci w spektrum autyzmu określa pierwsze dni w nowym miejscu jako wyjątkowo stresujące. Z kolei dane Polskiego Towarzystwa Integracji Sensorycznej wskazują, że około 70% dzieci w spektrum ma dodatkowe trudności adaptacyjne związane z nadwrażliwością sensoryczną.
Dlatego tak ważne jest, by nauczyciele przedszkoli i klas 1-3 znali sprawdzone strategie adaptacyjne, które mogą pomóc dziecku w łagodniejszym wejściu w nowe środowisko.
Przygotowanie przed pierwszym dniem – współpraca z rodzicami
👥 Bliska współpraca z rodzicami to fundament skutecznej adaptacji. Rodzice są ekspertami od swojego dziecka – znają jego potrzeby sensoryczne, reakcje na zmiany oraz ulubione aktywności, które mogą pomóc w chwilach stresu.
📸 Książeczka adaptacyjna – warto przygotować wspólnie z rodzicami prostą książeczkę ze zdjęciami sali, szatni, placu zabaw oraz nauczycieli. Dziecko może ją przeglądać w domu, by oswoić się z nową przestrzenią.
🗨️ Cytat:
„Dzieci w spektrum funkcjonują lepiej, kiedy wiedzą, co je czeka. Przewidywalność jest dla nich jak koło ratunkowe na niespokojnym morzu.” – prof. Tony Attwood
✨ Przykład: Przed pierwszym dniem w zerówce rodzice Kuby otrzymali zdjęcia klasy i plan dnia w obrazkach. Dzięki temu chłopiec mógł spokojnie przygotować się na nową rzeczywistość, co ograniczyło jego napięcie.
Wizualny plan dnia i przewidywalność
🧩 Dzieci w spektrum bardzo często myślą obrazami, co podkreślała wielokrotnie Temple Grandin, jedna z najbardziej znanych osób w spektrum autyzmu.
📊 Obrazkowy plan dnia – zawieszenie go w widocznym miejscu i omawianie każdego punktu daje dziecku poczucie bezpieczeństwa.
🔀 Możliwość zmiany z zapowiedzią – jeśli plan ulegnie zmianie, dziecko powinno być o tym uprzedzone.
🗨️ Cytat:
„Dziecko w spektrum potrzebuje mapy swojego dnia. Bez niej czuje się jak turysta w obcym kraju bez przewodnika.” – Temple Grandin
✨ Przykład: Zosia, lat 6, przed każdymi zajęciami sprawdzała swój indywidualny plan dnia ze zdjęciami i symbolami. To proste narzędzie pomogło jej przetrwać niespodziewane zmiany, np. odwołanie wyjścia na plac zabaw z powodu deszczu.
Bezpieczna przestrzeń sensoryczna
🛋️ Każde dziecko w spektrum powinno mieć w sali miejsce, do którego może się wycofać w sytuacji przeciążenia sensorycznego lub emocjonalnego.
🔔 Kącik wyciszenia – może zawierać miękkie poduszki, koce, zabawki sensoryczne lub słuchawki wygłuszające.
📝 Karta przerwy – dziecko może nauczyć się sygnalizować potrzebę wyjścia do kącika, zanim emocje osiągną punkt krytyczny.
🗨️ Cytat:
„Każde dziecko w spektrum potrzebuje swojej bezpiecznej bazy – miejsca, gdzie może wrócić do równowagi.” – dr Barry Prizant
✨ Przykład: Ada, lat 7, codziennie w pierwszych tygodniach adaptacji korzystała z kącika sensorycznego, gdzie mogła odpocząć od zgiełku sali. Dopiero po kilku minutach była gotowa wrócić do grupy.
Stałe rytuały na dobry początek
🌞 Powtarzalne rytuały pomagają dziecku poczuć się bezpiecznie. Powitanie, ten sam sposób rozpoczęcia dnia i przewidywalna kolejność czynności budują poczucie stabilności.
🫱🫲 Indywidualne powitanie – zamiast przytulania (które bywa trudne sensorycznie), może to być lekkie skinienie głowy, machnięcie ręką czy dotknięcie łokci.
🗨️ Cytat:
„Powtarzalność to fundament poczucia bezpieczeństwa u dzieci w spektrum.” – dr Peter Vermeulen
✨ Przykład: Antek, lat 5, witał się codziennie z nauczycielką swoim ulubionym gestem – lekkim stuknięciem pięści. Stały rytuał zmniejszał jego poranne napięcie.
Stopniowe włączanie do grupy
👫 Zamiast od razu wymagać uczestnictwa w dużej grupie, dziecko w spektrum warto stopniowo oswajać z aktywnościami grupowymi.
🧵 Małe grupy – na początku dziecko może bawić się z 1-2 rówieśnikami, a dopiero później dołączać do całej grupy.
🏗️ Budowanie relacji przez wspólne zainteresowania – nauczyciel może pomóc znaleźć wspólną płaszczyznę do rozmów i zabaw.
✨ Przykład: Franek, lat 6, zaczynał od zabawy z nauczycielką i jednym kolegą, którego znał z terapii. Dopiero po kilku dniach zaczął brać udział w zabawach ruchowych z całą klasą.
Wrażliwość na potrzeby sensoryczne
👂 Dzieci w spektrum mogą mieć nadwrażliwość na dźwięki, zapachy czy dotyk, co wpływa na ich zdolność adaptacji.
🔇 Strefy ciszy – warto zadbać, by w sali były miejsca o niższym poziomie hałasu.
👃 Unikanie intensywnych zapachów – np. perfum, mocnych detergentów.
✨ Przykład: Klasa Marysi była podzielona na strefy – jedna z nich była „cichą strefą”, gdzie dzieci mogły czytać lub odpoczywać w spokoju.
✅ Podsumowanie
🔍 Im więcej przygotowania, tym mniej kryzysów.
🧩 Przewidywalność i wizualne wsparcie są nieocenione.
🤝 Rodzice są kluczowym partnerem adaptacyjnym.
🏗️ Stopniowe włączanie do grupy zmniejsza napięcie.
🪴 Bezpieczna przestrzeń pozwala szybciej wrócić do równowagi.
Serdecznie dziękujemy za Twoją obecność i zaangażowanie! To dzięki takim osobom jak Ty możemy wspólnie tworzyć przestrzeń pełną wiedzy, wsparcia i inspiracji.
Zapraszamy Cię do odwiedzenia kwiecien.academy – miejsca, gdzie znajdziesz praktyczne materiały, wartościowe szkolenia oraz wsparcie merytoryczne dla nauczycieli, specjalistów i rodziców. To przestrzeń, w której łączymy teorię z praktyką, pomagając lepiej rozumieć potrzeby dzieci i młodzieży, w tym także tych ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
A jeśli szukasz sprawdzonych pomocy dydaktycznych, książek, kart pracy czy narzędzi wspierających codzienną pracę w szkole i przedszkolu – koniecznie zajrzyj do naszego sklepu: sklep.kwiecien.academy. Znajdziesz tam starannie dobrane materiały, które powstały z myślą o nowoczesnej edukacji, wspieraniu rozwoju oraz budowaniu relacji opartych na zrozumieniu i szacunku.
Razem tworzymy lepszą edukację – dziękujemy, że jesteś z nami!
