Scenariusze lekcji wychowawczych o różnorodności neurologicznej – jak uczyć akceptacji i otwartości w klasie?
Dlaczego warto uczyć o neuroróżnorodności?
Coraz więcej klas staje się miejscem spotkań uczniów neurotypowych i neuroróżnorodnych – w tym uczniów ze spektrum autyzmu, ADHD, dysleksją czy innymi wyzwaniami rozwojowymi. To ogromna szansa na budowanie społeczności opartej na akceptacji, ale też wyzwanie wychowawcze. Jeśli uczniowie nie rozumieją różnorodności neurologicznej, mogą reagować wyśmiewaniem, wykluczaniem lub obojętnością.
Nauczyciel wychowawca ma tutaj ogromną rolę do odegrania. Regularne lekcje wychowawcze na temat różnorodności neurologicznej, emocji, współpracy i empatii tworzą fundament przyjaznej klasy, w której każdy może czuć się sobą.
Poniżej znajdziesz propozycje trzech gotowych scenariuszy zajęć, które możesz przeprowadzić w swojej klasie – zarówno w klasach 1-3, jak i starszych.
Scenariusz 1: „Wszyscy jesteśmy różni – i to jest OK” (klasy 1-3)
Cel:
- Uświadomienie uczniom, że każdy jest inny – zarówno pod względem wyglądu, jak i sposobu myślenia czy reagowania.
- Wprowadzenie pojęcia neuroróżnorodności w prosty sposób.
- Budowanie postawy akceptacji dla odmiennych zachowań.
Materiały:
- Obrazki przedstawiające różne dzieci (różny wygląd, zainteresowania, potrzeby).
- Kartki i kredki.
Przebieg:
- Wprowadzenie (10 min)
Pokaż uczniom różne obrazki dzieci – jedno z okularami, jedno w wózku, jedno zasłaniające uszy, jedno lubiące samotność. Zapytaj:
„Czy wszyscy musimy być tacy sami? Co by było, gdyby każdy lubił to samo, wyglądał tak samo, mówił tak samo?” - Rozmowa (15 min)
Wyjaśnij, że oprócz tego, że różnimy się wyglądem, różnimy się też tym, jak myślimy i jak czujemy. Wprowadź pojęcie neuroróżnorodności – czyli tego, że mózgi różnych osób działają w różny sposób.
Przykład: „Są dzieci, które łatwo nawiązują kontakty, i takie, którym to sprawia trudność. Są dzieci, które lubią ciszę, i takie, które lubią głośne zabawy. Każde z nich jest OK.”
- Zadanie plastyczne (10 min)
Poproś dzieci, by narysowały siebie i dorysowały wokół siebie bańki z tym, co lubią i czego nie lubią (np. „Lubię ciszę”, „Nie lubię hałasu”). Powieście prace w klasie. - Podsumowanie (5 min)
Zakończ rozmową: „Czy można przyjaźnić się z kimś, kto lubi inne rzeczy niż my? Jak możemy dbać o to, żeby każdy czuł się dobrze w naszej klasie?”
Scenariusz 2: „Neuroróżnorodność to supermoc” (klasy 4-6)
Cel:
- Pokazanie, że różne sposoby myślenia i odczuwania mogą być atutem.
- Uwrażliwienie uczniów na potrzeby kolegów w spektrum autyzmu i innych neuroróżnorodnych uczniów.
- Kształtowanie postawy szacunku i ciekawości wobec różnic.
Materiały:
- Karty z opisami fikcyjnych uczniów (np. Zosia boi się hałasu, Krzyś ma talent do liczb, ale nie lubi zmian, Antek nie rozumie żartów).
- Tablica i markery.
Przebieg:
- Wprowadzenie (10 min)
Zadaj pytanie: „Co to znaczy, że ktoś jest inny? Czy my sami jesteśmy do siebie podobni?”
Zapisz na tablicy: RÓŻNORODNOŚĆ i poproś uczniów o skojarzenia. - Praca z kartami (15 min)
Podziel klasę na grupy i każdej grupie daj kartę z opisem neuroróżnorodnego ucznia. Poproś, by zastanowili się:
- Jakie trudności ma ten uczeń?
- Jakie mogą być jego mocne strony?
- Jak klasa może mu pomóc czuć się dobrze?
Przykładowa karta:
Ania: „Często zatyka uszy, gdy jest głośno, i lubi siedzieć sama. Ale pamięta wszystkie daty urodzin w klasie i świetnie rysuje.”
- Dyskusja (10 min)
Każda grupa przedstawia swojego ucznia i pomysły na wsparcie. Nauczyciel dopowiada: „To właśnie jest neuroróżnorodność – każdy mózg działa inaczej. I to jest w porządku.” - Podsumowanie (5 min)
Zapiszcie wspólnie na tablicy: „Jak być fajnym kolegą dla każdego?”
Scenariusz 3: „W klasie jak w drużynie – różni, ale razem” (klasy 7-8)
Cel:
- Uświadomienie, że różnorodność w klasie to atut.
- Pokazanie, że neuroróżnorodność wpływa na sposób uczenia się, myślenia i reagowania.
- Kształtowanie gotowości do akceptacji i współpracy.
Materiały:
- Karty z zadaniami wymagającymi różnych talentów (logiczne, kreatywne, pamięciowe).
- Flipchart.
Przebieg:
- Wprowadzenie (10 min)
Zapytaj: „Czy drużyna sportowa składa się z takich samych zawodników? A czy klasa powinna składać się z takich samych osób?”
Podkreśl, że różne umiejętności i sposoby myślenia są potrzebne – także w klasie. - Zadanie grupowe (15 min)
Każda grupa dostaje 3 zadania:
- Ułożyć zagadkę logiczną.
- Stworzyć plakat promujący klasę.
- Zapamiętać listę 15 słów.
Po wykonaniu zadań porozmawiaj: „Czy do każdego zadania potrzebne były inne zdolności? Jak się czuliście, gdy mogliście wykorzystać swoje talenty?”
- Wprowadzenie pojęcia neuroróżnorodności (10 min)
Wyjaśnij, że niektórzy uczniowie myślą bardzo kreatywnie, inni logicznie, inni mają świetną pamięć – to właśnie neuroróżnorodność. - Podsumowanie (5 min)
Wspólnie ustalcie, co zrobić, by każdy w klasie czuł się ważną częścią tej „drużyny”.
Podsumowanie
✅ Lekcje o neuroróżnorodności budują atmosferę szacunku.
✅ Im wcześniej dzieci uczą się o różnicach, tym łatwiej je akceptują.
✅ Scenariusze można dostosować do potrzeb każdej klasy – najważniejsze to otwarta rozmowa i wspólne działania.
